Skip Navigation
The Endowment for Human Development
The Endowment for Human Development
Improving lifelong health one pregnancy at a time.
Donate Now Get Free Videos

Multilingual Illustrated DVD [Tutorial]

The Biology of Prenatal Development




BIOLOGJIA E ZHVILLIMIT PARA LINDJES

.Shqip [Albanian (Tosk)]


National Geographic Society This program is distributed in the U.S. and Canada by National Geographic and EHD. [learn more]

Choose Language:
Download English PDF  Download Spanish PDF  Download French PDF  What is PDF?
 

Chapter 15   5 Weeks: Cerebral Hemispheres

Midis 4 dhe 5 javëve, truri vazhdon rritjen e tij të shpejtë dhe ndahet në 5 pjesë të dallueshme.

Koka përbën rreth 1/3 e madhësisë së përgjithshme të embrionit.

Shfaqen hemisferat trunore, duke u bërë gradualisht pjesët më të mëdha të trurit.

Funksionet që më vonë kontrollohen nga hemisferat trunore përfshijnë mendimin, të mësuarit, kujtesën, të folurit, të pamit, të dëgjuarit, lëvizjen e vullnetshme dhe zgjidhjen e problemeve.

Chapter 16   Major Airways

Në sistemin e frymëmarrjes, janë të pranishme degët kryesore, të origjinës të bronkitit, e djathta dhe e majta, dhe përfundimisht ato do të lidhin trakenë ose skërfyellin me mushkëritë.

Chapter 17   Liver and Kidneys

Vini re mëlçinë e madhe që mbush barkun pranë zemrës që rreh.

Veshkat e përhershme shfaqen brenda 5 javëve.

Chapter 18   Yolk Sac and Germ Cells

Qesja e të verdhës së vezës përmban qeliza riprodhuese të hershme të quajtura qeliza farë. Brenda 5 javëve këto qeliza farë shpërngulen në organet riprodhuese pranë veshkave.

Chapter 19   Hand Plates and Cartilage

Gjithashtu, brenda 5 javëve, embrioni zhvillon pllakat e duarve dhe fillon formimi i kërceve brenda 5,5 javëve.

Këtu shikojmë pllakën e dorës së majtë dhe kyçin e dorës në moshën 5 javë dhe 6 ditë.

Embryonic Development: 6 to 8 Weeks

Chapter 20   6 Weeks: Motion and Sensation

Brenda 6 javëve hemisferat trunore po rriten në mënyrë të shpërpjestuar, më shpejt se pjesët e tjera të trurit.

Embrioni fillon të bëjë lëvizje spontane dhe të pavullnetshme. Kjo lëvizje është e nevojshme për të nxitur zhvillim normal neuro-muskulor.

Një prekje e zonës së gojës shkakton që embrioni të tërheqë në mënyrë të pavullnetshme kokën.

Chapter 21   The External Ear and Blood Cell Formation

Veshi i jashtëm po fillon të marrë formën e vet.

Brenda 6 javëve, formimi i qelizave të gjakut është në proces e sipër në mëlçi ku limfocitet janë tani të pranishme. Ky lloj i qelizës së bardhë të gjakut është një pjesë kryesore e sistemit në zhvillim të imunitetit.

Chapter 22   The Diaphragm and Intestines

Diafragma, muskuli kryesor që përdoret gjatë frymëmarrjes, formohet kryesisht brenda 6 javëve.

Një pjesë e zorrës tani zgjatet përpara përkohësisht në litarthin e kërthizës. Ky proces normal, i quajtur herniecion fiziologjik, krijon vend për organet e tjera në zhvillim në bark.

Chapter 23   Hand Plates and Brainwaves

Në periudhën 6 javore, pllakat e dorës krijojnë një rrafshim të lehtë.

Valët primitive të trurit janë regjistruar qysh mbas 6 javëve dhe 2 ditëve.

Chapter 24   Nipple Formation

Thumbat e gjirit shfaqen në anët e trungut, shumë shpejt mbasi kanë arritur vendndodhjen e tyre përfundimtare në pjesën e përparme të kraharorit.

Chapter 25   Limb Development

Brenda 6,5 javëve, dallohen bërrylat dhe gishtat e duarve fillojnë të ndahen, dhe mund të shihet lëvizja e dorës.

Formimi i kockës, i quajtur kockëzim, fillon brenda klavikulës, ose kularthit, dhe kockave të nofullës së sipërme dhe të poshtme.

Chapter 26   7 Weeks: Hiccups and Startle Response

Janë vënë re lemza brenda 7 javëve.

Tani mund të shihen lëvizjet e këmbëve, së bashku me një reagim të trembur.

Chapter 27   The Maturing Heart

Zemra me 4 dhomëza është kryesisht e kompletuar. Mesatarisht, zemra tani rreh rreth 167 herë në minutë.

Aktiviteti elektrik i zemrës i regjistruar në moshën 7,5 javësh zbulon një model valësh të ngjashëm me ato të një të rrituri.

Chapter 28   Ovaries and Eyes

Tek femrat, vezoret mund të identifikohen brenda 7 javëve.

Brenda 7,5 javëve retina e pigmentuar e syrit mund të shihet me lehtësi dhe kapakët e syve po fillojnë një periudhë të rritjes së shpejtë.

Chapter 29   Fingers and Toes

Gishtat e duarve janë ndarë dhe gishtat e këmbëve janë të bashkuara vetëm tek bazat.

Duart mund të bashkohen tani, po kështu edhe këmbët.

Kyçet e gjurit janë gjithashtu të pranishme.

The 8-Week Embryo

Chapter 30   8 Weeks: Brain Development

Në moshën 8 javëshe, truri është shumë i ndërlikuar dhe përbën pothuajse gjysmën e peshës së përgjithshme të trupit të embrionit.

Rritja vazhdon me një kurs të jashtëzakonshëm.

Chapter 31   Right- and Left-Handedness

Brenda 8 javëve, 75% e embrioneve shfaqin mbizotërimin e dorës së djathtë. Pjesa tjetër është e ndarë në mënyrë të barabartë midis mbizotërimit të dorës së majtë dhe mosshfaqjes së ndonjë preference. Kjo është evidenca më e fundit e sjelljes të mbizotërimit të dorës së djathtë apo të majtë.

Chapter 32   Rolling Over

Librat e pediatrisë përshkruajnë se aftësia për t'u "rrotulluar" shfaqet 10 deri në 20 javë mbas lindjes. Megjithatë, ky koordinim i rëndësishëm shfaqet shumë më herët në mjedisin me gravitet të ulët të qeses amniotike të mbushur me lëng. Vetëm mungesa e energjisë, e nevojshme për të mposhtur forcën më të lartë të gravitetit jashtë mitrës i pengon të porsalindurit nga rrotullimi.

Embrioni po bëhet fizikisht më aktiv gjatë kësaj kohe.

Lëvizjet mund të jenë të ngadalta ose të shpejta, të vetme ose të përsëritura, të vetvetishme apo të pavullnetshme.

Rrotullimi i kokës, zgjatja e qafës, dhe kontakti i dorës me fytyrën ndodhin më shpesh.

Prekja e embrionit shkakton një si vështrim të vëngër, lëvizje të nofullës, lëvizje sikur shtrëngon diçka dhe shtrirje të gishtave të këmbëve.

Chapter 33   Eyelid Fusion

Midis 7 dhe 8 javëve, kapakët e sipërm dhe të poshtëm rriten shpejt mbi sy dhe bashkohen pjesërisht së bashku.

Chapter 34   "Breathing" Motion and Urination

Edhe pse nuk ka ajër në mitër, embrioni shfaq lëvizje periodike të frymëmarrjes brenda 8 javëve.

Brenda kësaj kohe, veshkat prodhojnë urinë e cila lëshohet në lëngun amniotik.

Në embrionet meshkuj, herdhet në zhvillim fillojnë të prodhojnë dhe të lëshojnë testosteron.

Chapter 35   The Limbs and Skin

Kockat, kyçet, muskujt, nervat dhe enët e gjakut të gjymtyrëve u përngjajnë shumë atyre të të rriturve.

Brenda 8 javëve, epiderma, ose lëkura e jashtme, bëhet një membranë me shumë shtresa, duke e humbur shumicën e tejdukshmërisë.

Vetullat rriten, ndërsa shfaqen qime rreth e rrotull gojës.

Chapter 36   Summary of the First 8 Weeks

Periudha tetë javore shënon përfundimin e periudhës embrionike.

Gjatë kësaj kohe, embrioni i njeriut është rritur nga një qelizë e vetme në pothuajse 1 miliardë qeliza të cilat formojnë mbi 4000 struktura anatomike të dallueshme qartë.

Embrioni tani zotëron më shumë se 90% të strukturave që gjenden tek të rriturit.