Multilingual Illustrated DVD [Tutorial]
The Biology of Prenatal Development
PRENATAL İNKİŞAFİN BİOLOGİYASİ
Azərbaycan Dilində [Azerbaijani North]
Download English PDF Download Spanish PDF Download French PDF What is PDF?
Table of Contents
- THE EMBRYONIC PERIOD (THE FIRST 8 WEEKS)
-
- EMBRYONIC DEVELOPMENT: THE FIRST 4 WEEKS
-
- Chapter 3 – Fertilization
- Chapter 4 – DNA, Cell Division, and Early Pregnancy Factor (EPF)
- Chapter 5 – Early Stages (Morula and Blastocyst) and Stem Cells
- Chapter 6 – 1 to 1 1/2 Weeks: Implantation and Human Chorionic Gonadotropin (hCG)
- Chapter 7 – The Placenta and Umbilical Cord
- Chapter 8 – Nutrition and Protection
- Chapter 9 – 2 to 4 Weeks: Germ Layers and Organ Formation
- Chapter 10 – 3 to 4 Weeks: The Folding of the Embryo
- EMBRYONIC DEVELOPMENT: 4 TO 6 WEEKS
-
- Chapter 11 – 4 Weeks: Amniotic Fluid
- Chapter 12 – The Heart in Action
- Chapter 13 – Brain Growth
- Chapter 14 – Limb Buds and Skin
- Chapter 15 – 5 Weeks: Cerebral Hemispheres
- Chapter 16 – Major Airways
- Chapter 17 – Liver and Kidneys
- Chapter 18 – Yolk Sac and Germ Cells
- Chapter 19 – Hand Plates and Cartilage
- EMBRYONIC DEVELOPMENT: 6 TO 8 WEEKS
-
- Chapter 20 – 6 Weeks: Motion and Sensation
- Chapter 21 – The External Ear and Blood Cell Formation
- Chapter 22 – The Diaphragm and Intestines
- Chapter 23 – Hand Plates and Brainwaves
- Chapter 24 – Nipple Formation
- Chapter 25 – Limb Development
- Chapter 26 – 7 Weeks: Hiccups and Startle Response
- Chapter 27 – The Maturing Heart
- Chapter 28 – Ovaries and Eyes
- Chapter 29 – Fingers and Toes
- THE 8-WEEK EMBRYO
- THE FETAL PERIOD (8 WEEKS THROUGH BIRTH)
-
- Chapter 37 – 9 Weeks: Swallows, Sighs, and Stretches
- Chapter 38 – 10 Weeks: Rolls Eyes and Yawns, Fingernails & Fingerprints
- Chapter 39 – 11 Weeks: Absorbs Glucose and Water
- Chapter 40 – 3 to 4 Months (12 to 16 Weeks): Taste Buds, Jaw Motion, Rooting Reflex, Quickening
- Chapter 41 – 4 to 5 Months (16 to 20 Weeks): Stress Response, Vernix Caseosa, Circadian Rhythms
- Chapter 42 – 5 to 6 Months (20 to 24 Weeks): Responds to Sound; Hair and Skin; Age of Viability
- Chapter 43 – 6 to 7 Months (24 to 28 Weeks): Blink-Startle; Pupils Respond to Light; Smell and Taste
- Chapter 44 – 7 to 8 Months (28 to 32 Weeks): Sound Discrimination, Behavioral States
- Chapter 45 – 8 to 9 Months (32 to 36 Weeks): Alveoli Formation, Firm Grasp, Taste Preferences
- Chapter 46 – 9 Months to Birth (36 Weeks through Birth)
The Fetal Period (8 Weeks through Birth)
Chapter 37 9 Weeks: Swallows, Sighs, and Stretches
Fetal dövr doğuşadək davam edir.
9-cu həftənin sonuna yaxın
döl əlinin baş barmağını
sovurmağa başlayır
və o artıq amniotic mayeni
udmağa başlayır.
Döl eyni zamanda müəyyən
obyektləri tutmağı,
başını irəliyə-geriyə çəkməyi,
çənəsini açıb-bağlamağı, dilini
tərpətməyi, köksünü ötürməyi
və dartınmağı bacarır.
Üzdə, ovucun içində və pəncənin altında yerləşən sinir reseptorları incə toxunmanı hiss edə bilir.
"Pəncənin altına incə toxunmaya cavab olaraq" döl bud-çanaq və diz oynaqlarını bükəcək və ayaq barmaqlarını aralayacaq.
Üzdə, ovucun içində və pəncənin altında yerləşən sinir reseptorları incə toxunmanı hiss edə bilir.
"Pəncənin altına incə toxunmaya cavab olaraq" döl bud-çanaq və diz oynaqlarını bükəcək və ayaq barmaqlarını aralayacaq.
Göz qapaqları artıq tamamilə bağlıdır.
Qırtlaqda səs bağlarının yaranması səs
tellərinin əmələ gəlməsindən
xəbər verir.
Qadın cinsinə məxsus döllərdə
uşaqlıq müəyyən edilir
və oogoniya adlı yetişməmiş
tənasül hüceyrələri
yumurtalıqlarda yetişir.
Xarici cinsiyyət orqanları dölün qadın yaxud kişi cinsinə məxsus olduğu bilinməyə başlayır.
Xarici cinsiyyət orqanları dölün qadın yaxud kişi cinsinə məxsus olduğu bilinməyə başlayır.
Chapter 38 10 Weeks: Rolls Eyes and Yawns, Fingernails & Fingerprints
9-10-cu həftələr müddətində
böyük sürətlə gedən inkişaf
prosesi bədən çəkisini 75% artırır.
10-cu həftənin sonuna yaxın gözün
yuxarı qapağının qıcıqlandırılması
gözün aşağıya doğru hərəkəti ilə
nəticələnir.
Döl ceynəmə hərəkətlərini yerinə yetirir və tez-tez ağzını açıb yumur.
Döl ceynəmə hərəkətlərini yerinə yetirir və tez-tez ağzını açıb yumur.
Döllərin əksəriyyəti sağ
əl barmağını sovurur.
Bağırsaqların bəzi hissələri göbək ciyəsindən yenidən qarın boşluğuna qayıdır.
Bağırsaqların bəzi hissələri göbək ciyəsindən yenidən qarın boşluğuna qayıdır.
Bir çox sümüklərdə ossifikasiya
gedir.
Əl və ayaq barmaqlarında dırnaqlar
inkişaf etməyə başlayır.
Barmaqlarda təkrarolunmaz barmaq
izləri mayalanmadan 10 həftə sonra
əmələ gəlir.
Bu nümunələr ömrün sonunadək
eyniləşdirmə üçün istifadə oluna bilər.
Chapter 39 11 Weeks: Absorbs Glucose and Water
11-ci həftənin sonunadək
burun və dodaqlar artıq
tam formalaşmış olur.
Bədənin başqa hissələri kimi,
insan inkişafının hər mərhələsində
onların da xarici
görünüşü dəyişəcəkdir.
Dölün udduğu qlükoza və su
bağırsaqlarda sorulmağa başlayır.
Baxmayaraq ki, cinsi mənsubiyyət
hələ mayalanma zamanı təyin olunur,
indi artıq xarici cinsiyyət orqanlarının
Dölün kişi, yaxud qadın cinsinə məxsus
olduğunu müəyyən etmək olur.
Chapter 40 3 to 4 Months (12 to 16 Weeks): Taste Buds, Jaw Motion, Rooting Reflex, Quickening
11 və 12-ci həftələr arasında
dölün çəkisi təqribən 60% artır.
12-ci həftə ilə hamiləliyin ilk üçdə bir hissəsi, yaxud trimestri bitir.
12-ci həftə ilə hamiləliyin ilk üçdə bir hissəsi, yaxud trimestri bitir.
Artıq ağız boşluğu divarlarının bütün
şəthi üzərində dad məməciklərinin
kötükcələri yerləşir.
Doğuşa yaxın dad məməcikləri yalnız
dilin üzərində və damağın yuxarısında
qalır.
Bağırsaqlarda 12-ci həftədə artıq
peristaltika hərəkətləri başlanır və
bunlar təxminən 6 həftə davam edir.
Dölün və yenidoğulmuş uşağın yoğun bağırsağından ilk ifraz olunmuş maddə mekonium adlanır. O, həzm traktının ifraz etdiyi həzm fermentləri, zülallar və ölü hüceyrələrdən ibarət olur.
Dölün və yenidoğulmuş uşağın yoğun bağırsağından ilk ifraz olunmuş maddə mekonium adlanır. O, həzm traktının ifraz etdiyi həzm fermentləri, zülallar və ölü hüceyrələrdən ibarət olur.
12-ci həftənin sonunadək yuxarı
ətrafın uzunluğunun bədənin uzunluğuna
nisbəti təxminən son səviyyəsinə çatır.
Aşağı ətrafların boyu uzanaraq
son əndazəsinə çatır.
Kürəyi və başın təpəsini istisna etməklə,
dölün bütün bədəni artıq yüngül
toxunmaya həssasdır.
İlk dəfədir ki, cinsə aid fərqlər
peyda olur.
Məsələn, qadın cinsinə aid döllər
kişi cinsinə aid olanlara nisbətən
çənə hərəkətlərini daha çox
icra edirlər.
Bundan əvvəl müşahidə olunan
geriyə çəkilmə cavab reaksiyasının
əksinə olaraq ağız ətrafının
qıcıqlandırılması
indi stimula doğru hərəkətlə
və ağızın açılması ilə nəticələnir.
Bu cavab forması "bənd olma refleksi"
adlanır və bu refleks
anadan olandan sonra da
qalaraq,ana südü ilə qidalandırıldıqda
yenidoğulmuş uşağa anasının
məməciyini tapmağa kömək edir.
Piy təbəqəsi yanaqlarda qalınlaşdıqca
üz öz formasını alır
və dişlər də inkişaf etməyə başlayır.
15-ci həftənin sonuna yaxın
qan yaradıcı sistemin hüceyrələri
sümük iliyinə daxil olur və
çoxalmağa başlayırlar.
Qan hüceyrələrinin formalaşması
əsasən burada baş verəcək.
Baxmayaraq ki, 6 həftəlik rüşeym
hərəkət etməyə başlayır,
hamilə qadın dölün tərpənməsini
ilk dəfə 14-18-ci həftələr arasında
hiss etməyə başlayır.
Ənənəvi olaraq, bu hadisəni
dölun tərpənməsi adlandırırlar.
Chapter 41 4 to 5 Months (16 to 20 Weeks): Stress Response, Vernix Caseosa, Circadian Rhythms
16-cı həftənin sonuna yaxın
dölün qarnına iynənin batırılması
kimi əməliyyatlar
ümumi qan dövranına noradrenalin,
yaxud norepinefrinin ifraz edilməsi
ilə səciyyələnən stress
reaksiyasını törədir.
Yenidoğulmuşlar , eləcə də
böyüklər invaziv əməliyyatlara
qarşı oxşar cavab reaksiyasını
nümayiş edirlər.
Tənəffüs sistemində bronxial
ağac demək olar ki, tam formalaşıb.
Kazeoz örtük adlı qoruyucu,
ağ rəngli maddə artıq dölün bədənini
tam örtür.
Örtük dərini amniotic mayenin
qıcıqlandırıcı təsirindən
qoruyur.
19-cu həftədən başlayaraq
dölün tərpənməsi, tənəffüs
aktları və ürək ritmi tsirkad ritmi
adlandırılan sutkanın dövrlərinə
uyğunlaşmağa başlayır.
Chapter 42 5 to 6 Months (20 to 24 Weeks): Responds to Sound; Hair and Skin; Age of Viability
20-ci həftənin sonuna yaxın
ibliz adlı eşitmə orqanı
böyüklərdə olan ölçülərə çataraq
tam inkişaf etmiş daxili qulaqda
özünə yer eləyir.
Bundan sonra döl səslərin
ucalmasını
hiss edəcək.
Başın dərisində tüklər uzanmağa
başlayır.
Dərinin bütün layları və strukturları, o cümlədən tük follikulları və vəzilər artıq mövcuddur.
Dərinin bütün layları və strukturları, o cümlədən tük follikulları və vəzilər artıq mövcuddur.
Mayalanmadan 21-22 həftə sonra
ağ ciyərlər hava ilə nəfəs almağa
qadirdir.
Bu dövru yüksək yaşama qabiliyyəti
dövrü kimi qiymətləndirirlər,
çünki bəzi döllər artıq
uşaqlıqdan kənarda da sağ qala
bilirlər.
Təbabətin əldə etdikləri nailiyyətlər
vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqların
sağ qalmasını mümkün etmişdir.
Chapter 43 6 to 7 Months (24 to 28 Weeks): Blink-Startle; Pupils Respond to Light; Smell and Taste
24-cü həftənin sonuna yaxın göz
qapaqları yenidən açılır
və döl göz qırpmaqla qıcığa qarşı
cavab reaksiyasını nümayiş edir.
Gözlənilməz, gur səslərə qarşı
reaksiya qadın cinsinə aid olan
döllərdə adətən daha tez müşahidə
olunur.
Bəzi tədqəqatçılar göstərərlər ki,
gur səslər dölün səhhətinə mənfi
təsir göstərə bilər.
Qıcıqdan dərhal sonra ürək
vurğularının sayının artması,
dölün udma hərəkətlərinin çoxalması,
və davranışda kəskin dəyişikliklər
baş verir.
Bunun nəticəsi kimi, hətta uzun
müddət keçdikdən sonra, eşitmə
qabiliyyətinin itirilməsi mümkündür.
Dölün tənəffüs tezliyi dəqiqədə
44 tənəffüs aktınadək arta bilər.
Hamiləliyin üçüncü trimestri ərzində
dölün istifadə etdiyi enerjinin 50%-dən
çox hissəsi beynin sürətlə
böyüməsinə sərf olunur.
Beyin çəkisi 400-500% artır.
26-cı həftənin sonuna yaxın gözlərdən
göz yaşı ifraz olunur.
27-ci həftənin sonunda göz bəbəkləri artıq işığa reaksiya verməyə başlayır. Bu reaksiya torlu qişaya yetişən işıq şualarının miqdarını ömür boyu tənzimləyəcək.
27-ci həftənin sonunda göz bəbəkləri artıq işığa reaksiya verməyə başlayır. Bu reaksiya torlu qişaya yetişən işıq şualarının miqdarını ömür boyu tənzimləyəcək.
İybilmə hissinin həyata keçirilməsi
üçün bütün komponentlər
dəyişkəndir.
Yarımçıq uşaqlarda aparılmış
tədqiqatlar göstərmişdir ki,
iybilmə qabiliyyəti mayalanmadan
cəmi 26 həftə sonra yaranır.
Amniotik mayeyə şirin maddələr əlavə edildikdə dölün udma hərəkətlərinin sayı artır. Əksinə, acı maddələr əlavə edildikdə dölün udma hərəkətlərinin sayı azalır. Bir çox hallarda bundan sonra mimiki ifadələr də artır.
Amniotik mayeyə şirin maddələr əlavə edildikdə dölün udma hərəkətlərinin sayı artır. Əksinə, acı maddələr əlavə edildikdə dölün udma hərəkətlərinin sayı azalır. Bir çox hallarda bundan sonra mimiki ifadələr də artır.
Gəzinti zamanı addımlamaya bənzər
hər bir neçə hərəkətdən bir
döl mayallaq vurur.
Dəri altına piylər yığıldıqca,
dölün dərisində olan
qırışların sayı azalır.
Bədən temperaturunun eyni səviyyədə
Saxlanılmasında, doğuşdan sonra
enerji mənbəyi olan piylər
həyati rol oynayır.
Chapter 44 7 to 8 Months (28 to 32 Weeks): Sound Discrimination, Behavioral States
28-ci həftənin sonunda döl zil
və bəm səsləri seçə bilir.
30-cu həftənin sonunda tənəffüs
hərəkətləri daha çox müşahidə edilir
və orta ölçülü dölün 30-40% vaxtı
buna sərf olunur.
Hamiləliyin son 4 ayında dölün
uyğunlaşdırılmış hərəkətləri
istirahət fasilələri
ilə növbələşir.
Belə fərqli davranış vəziyyətləri
mərkəzi sinir sisteminin
quruluşunun mürəkkəbliyini
əks etdirir.
Chapter 45 8 to 9 Months (32 to 36 Weeks): Alveoli Formation, Firm Grasp, Taste Preferences
Təqribən 32-ci həftənin sonuna yaxın
əsil alveollar
və yaxud "hava qovuqcuqlarına"
bənzər hüceyrələr ağ ciyərlərdə
inkişaf etməyə başlayır.
Onlar doğuşdan sonra da 8 yaşadək
inkişaf etməkdə davam edəcəklər.
35 həftəlik döl əlləri ilə
möhkəm tutmağı bacarır.
Dölün müxtəlif maddələrlə təmasda
olması, doğuşdan sonra onun qoxulara
verdiyi üstünlüyü müəyyən edir.
Məsələn, anaları biyan kökünə
dadini təmin edən cirədən
istifadə etmiş döllər doğuşdan sonra
cirəni xoşlayırlar.
Doğuşdan əvvəl cirə ilə təmasda olmamış
körpələr isə cirəni xoşlamır.
Chapter 46 9 Months to Birth (36 Weeks through Birth)
Döl doğuş prosesinin başlanması
üçün çoxlu miqdarda estrogen adlı
hormon ifraz etməyə başlayır
və bununla dölün yenidoğulmuşa
çevrilməsi başlanır.
Doğuş uşaqlığın yığılmaları ilə başlanır və uşağın doğulması ilə nəticələnir.
Doğuş uşaqlığın yığılmaları ilə başlanır və uşağın doğulması ilə nəticələnir.
Mayalanmadan doğuşadək və ondan
sonrakı dövrdə
insan orqanizminin inkişafı
prosesi çevik, uzun müddətli
və mürəkkəbdir.
Bu möcüzəli prosesə dair yeni kəşflər
tədricən daha dəqiq göstərir ki,
dölün inkişafı insanın həyatı boyu
səhhətinə güclü təsir göstərir.
Erkən mərhələlərdə insanın inkişafına dair biliklərimiz artdıqca, sağlamlığı həm doğuşdan əvvəl, həm də sonralar təmin etmək üçün imkanlarımız da artır.
Erkən mərhələlərdə insanın inkişafına dair biliklərimiz artdıqca, sağlamlığı həm doğuşdan əvvəl, həm də sonralar təmin etmək üçün imkanlarımız da artır.